Evaluatie uitslag verkiezingen 221106
De kiezer koos voor duidelijkheid, maar hoe nu verder?
De verkiezingen hebben niet gebracht wat partijen er van verwacht hadden. Er hebben zich grote verschuivingen voorgedaan en het uitslagenpallet ziet er uit als een slagveld. Geen der politieke stromingen heeft een meerderheid kunnen behalen zodat gevreesd moet worden voor een zeer moeizame formatie en een periode van grote politieke instabiliteit.
Toch zit er wel een bepaald patroon in de uitslagen: het lijkt er op dat vooral de partijen met een duidelijk verhaal de verkiezingen hebben gewonnen. Blijkbaar heeft de burger onderdak gezocht bij flinke politici die niet om de problemen heen draaien.
Met de enorme overwinning van de PVV van Geert Wilders heeft de kiezer de integratie met een klap weer terug op de politieke agenda gezet. Bijna alle gevestigde partijen hadden er voor gekozen dit issue te negeren in de hoop daarmee stemmen bij de allochtone Nederlander weg te snoepen. Dat heeft dus verkeerd uitgepakt. Het grote aantal voorkeurstemmen voor Rita Verdonk wijst ook op deze misvatting.
De gigantische groei van de SP lijkt op een hernieuwd Fortuyn-effect, maar nu ter linkerzijde. Als verklaring wordt genoemd de behoefte aan een socialer Nederland, maar ik betwijfel of dit de enige reden voor de sterke groei is geweest. Vergeten wordt de grote groep ambtenaren – in alle soorten en maten – waarop door Zalm bovenmatig is bezuinigd. Het zou me niets verbazen als veel van deze proteststemmers Marijnissen op deze wijze voor zijn duidelijke steun aan publieke werkers heeft willen belonen.
Ook de slogan van Balkenende dat “na het zuur het zoet komt” heeft verkeerd uitgepakt. Daar kan de burger niet zo veel mee als daarvan niets in de portemonnaie terug te vinden is. Alleen maar roepen dat de economie weer aantrekt helpt ook niet erg. De verkiezingszege van Balkenende is daarom een Pyrrusoverwinning, verkregen door een handig uitgespeeld machtsspel waarmee ze zeker de helft van de door de VVD verloren zetels heeft bemachtigd. Inhoudelijk dus nergens op gebaseerd, want met hun 3 zetels verlies komen er nog die 3 (schat ik) van de VVD bij. Tel uit je winst: het CDA verliest dus eigenlijk 6 zetels.
Een rondgang langs alle politieke partijen kan bovenstaande analyse nog verfijnen. Want er valt wel het een en ander af te dingen op het optreden van onze partijleiders.
CDA
Een Pyrrusoverwinning dus met straks een zwakke (maar wel slimme) minister-president Balkenende als collegevoorzitter. Een man die het woordje respect voor in de mond heeft, maar daar vooral het respect voor onze godsdiensten mee op het oog heeft. Dit issue speelt ook een rol in het integratiedebat en het zou fout zijn dit te verdonkeremanen. Het wordt hoog tijd dat de politiek haar strategisch standpunt bepaalt over de vraag waar de grens tussen godsdienstvrijheid en de vrijheid van meningsuiting moet worden gelegd. Jonathan Stein gaf dit al feilloos weer in zijn artikel uit de NRC van afgelopen zaterdag.
En Balkenende is wel de laatste die hier in voor kan gaan.
VVD
Een onbekende nieuwkomer die partijleider wordt: dat is oppassen geblazen. De man begint bij zijn aantreden al te roepen dat bij hem de CDA-stokpaardjes in goede handen zijn. Dus aan het bijzonder onderwijs zal niet worden getornd (dus ook de Islamitisiche scholen mogen van hem in tal en last doorgroeien en daarmee de integratie belemmeren). Hij opereert hiermee tegen adviezen van zijn eigen wetenschappelijk bureau in, in de hoop hiermee de allochtone kiezer terug te winnen. Zegt de liberale stroming te vertegenwoordigen, maar de vraag is of die bij hem in goede handen is. Bovendien blijkt de VVD-kiezer er geheel andere ideeën op na te houden: het grote aantal voorkeursstemmen voor Rita Verdonk wees daar al op.
En dan presteert hij het ook nog om direct na alarmerende berichten over het stijgen van de zeespiegel te reppen over de bouw van driedeks wegen (voor infrastructuur heeft de VVD wel altijd geld voorhanden). Het beeld wordt snel duidelijk: deze man gedraagt zich als een (politiek) onbenul, zonder duidelijk verhaal. Waarmee de afstraffing is verklaard.
D66
Pechtold, de nieuwkomer die het gehele partijkader heeft weggewerkt. Die smaakmaker vd Laan (een echte links liberaal met stevige opinies) afvoerde. Als minister al een brokkenpiloot. Die stemrecht voor 16-jarigen wilde invoeren, grijze wolven (Turken die het standpunt over de Armeense genocide bestrijden) binnen haalt. De man met een academische opleiding kunstgeschiedenis die in het Leidse corps geleerd heeft zich met een grote bek omhoog te vechten. De kiezer prikt feilloos door deze man met zijn trouwe hondenogen heen. Met hem is het zeker afgelopen met D66.
PvdA
Het begint al met de gemeenteraadsverkiezingen: de allochtone kiezer wordt door imams opgeroepen PvdA te stemmen. Hiermee begint het nieuwe imago van de PvdA vorm te krijgen. Eigenlijk indruisend tegen de wortels van de sociaal-democratie die – in navolging van het communisme – door de jaren heen nooit echt religievriendelijk is geweest.
Bos voert handig oppositie, want roert zich nauwelijks. Dat levert al gauw 60 zetels in de peilingen op. Niet iedereen is blij met deze strategie en je maakt er ook niet overal vrienden mee.
De eerste echte politieke stellingname van Bos is al meteen raak: de rijkere AOW-er dient mee te betalen aan zijn eigen pensioen (waarmee het dan driedubbel is belast: premie als werkende, bovenmatige belastingafdracht voor uit de algemene middelen betaalde aanvulling op de aow-uitkeringen en nu nog een keer extra een jaloeziebelasting betalen). Hiermee verliest hij in een klap een groot gedeelte van zijn electoraat: namelijk dat van de middenklasse. De toon voor de verkiezingscampagne is daarmee gezet: we gaan voor nivelleren en laten de islamitische allochtoon met rust. En dat terwijl Nederland al nummer drie staat op de lijst van meest genivelleerde landen in de wereld. Bos heeft het consequent over onze rijken die moeten inleveren maar geeft niet aan dat daarmee de hoofdinspecteur van politie of de (al bijna uit het voortgezet onderwijs verdwenen) eerstegraads docent bedoeld wordt.
Maakt nog een kardinale fout door zijn aow-plannen (gedeeltelijk) terug te draaien. Krijgt de naam van draaikont en raakt dat imago niet meer kwijt. De afloop is bekend: het komt niet meer goed tussen hem en de kiezer.
SP
Deze partij heeft door de jaren heen een solide en betrouwbaar imago opgebouwd. Begonnen als actiepartij in dorpen en steden en onder de ijzeren leiding van een charismatische leider die ook nog een uitstekend debater is, kan deze partij (bestaande uit vooral cryptocommunisten) zich in dit tijdsbestel, waarin vooral behoefte is aan duidelijkheid in standpunten, eindelijk profileren. Door belemmerende stokpaardjes over de NAVO en het koningshuis af te zweren wordt de partij salonfähig gemaakt. Op enkele aansprekende terreinen (onderwijs, zorg, integratie, beloning publieke sector, fraudebestrijding) worden stevige standpunten ingenomen die veel kiezers – van hoog tot laag – aanspreken. De vraag of de partij genoeg kader heeft om eventueel regeringsverantwoordelijk te dragen is in deze tijd eigenlijk niet relevant: de gevestigde partijen grossierden (al of niet voor de camera) in het presenteren van (al te veel) onbenullen. Daarmee benoemen we meteen een nieuw verschijnsel: dat van een politiek gilde dat door onderbetaling behoorlijk aan kwaliteit heeft ingeboet.
GROEN LINKS
Het allegaartje van groenen, pacifisten, ex-communisten, progressieve godsdienstigen en anarchisten heeft altijd een eigen apart imago gehad, gebaseerd op afwijkende ingenomen standpunten die een vrijbuitermentaliteit verraden van kiezers die meestal niet van oppervlakkigheid beticht kunnen worden. Met een verbaal begaafde en uitstekende parlementariër aan het hoofd is de partij van Femke Halsema een stabiele blijvende factor geworden in de Nederlands politiek, die door haar voortrekkersrol – waarin alles uitgeprobeerd moet kunnen worden – nooit een groot gedeelte van het electoraat zal aanspreken. Miste nu dus de gewenste duidelijkheid en werd daar (licht) voor gestraft met overlopers naar de SP.
PVV
De partij van Wilders springt in het gat dat alle andere partijen hebben laten liggen. Met één klap staat het vraagstuk van de integratie weer op de agenda. Richt zijn pijlen vooral op het functioneren van de Islam in onze geseculariseerde samenleving. Helemaal onterecht is dat niet want vele journalisten en intellectuelen van goede eer en naam houden zich dezer dagen bezig met dit vraagstuk. Wilders is er duidelijk en helder over. Behalve tegen het ongeremd bouwen van moskeeën die (gedeeltelijk) met overheidsgeld zijn gefinancierd richt hij zich ook tegen het bijzonder onderwijs. Een discussie die bijvoorbeeld in Frankrijk heel normaal wordt gevonden maar hier bij gevestigde partijen (CDA met poedeltje vdHoeven, VVD met beginneling Rutten, PvdA met draaier Bos, D66 voor het eerst(!) met Pechthold) geen weerklank vindt. Om van onze christelijke partijtjes maar niet te spreken (CU, SGP). In wezen richt hij zich tegen het conservatisme van al die partijen. In dat verband is het verbazingwekkend dat diezelfde partijen hem betichten van het ultra-rechts zijn. Hij ventileert hier juist het (oude) linkse gedachtegoed!
Duidelijk is dat de partij van Wilders ook onderdak biedt aan racisten en ander gespuis. Daar hoeven we niet om heen te draaien. Immers, met een aanval op de islam tref je ook een grote groep Nederlanders met een andere huidskleur. Racisten is het – zoals bekend – alleen om het laatste te doen maar zij weten zich prima in de partij van Wilders te verschuilen als zogenaamde anti-islamisten. Zolang de leiding van de partij in goede handen blijft behoeft dat echter niet tot problemen te leiden. Wel iets om in de gaten te houden.
Tenslotte – dat wordt wel eens vergeten – heeft de partij een volwaardig programma waarin men in Wilders de ex-VVD-er herkent. Hun maatschappijvisie neigt sterk naar de Amerikaanse. Dus prestatiegericht, subsidievrij, gericht op de schouders die het kunnen dragen en met een kleine overheid. Iets om te onthouden!
CU
Last but not least de partij van meneertje Rouvoet. Een uitstekend parlementariër en debater die voor het (kiezers)gemak het item van de barmhartigheid maar eens van (de christelijke, bijbelgeoriënteerde) stal gehaald heeft. Hoopt daarmee te scoren in het linkse kamp. Balkenende ziet ook wel iets in hem nu hij Rouvoet als spreekbuis kan gebruiken voor ideeen die ook bij hem en het CDA leven: terugdraaien van de euthanasiewetgeving (nog van D66), homohaat tolereren (zie Balkenende in Indonesie) en de vrouw weer terug achter het fornuis. En het bijzonder onderwijs staat dan helemaal als een huis.
Rouvoet is een wolf in schaapskleren wiens partij nooit regeringsverantwoordelijkheid mag krijgen, laat staan dat deze fundamentalist ooit minister mag worden.
PARTIJ VOOR DE DIEREN
Een one-issue partij. Waar hebben we dat eerder gezien? In ieder geval is het verschijnsel bekend en dus besproken en geanalyseerd. Laten we er meteen maar duidelijk over zijn: zo’n partij past niet in onze parlementaire democratie. Want zo krijgen we een gildenmaatschappij en we hebben net kunnen lezen dat deze in de 16e eeuw de industriële ontwikkeling van de Zaanstreek lange tijd heeft tegengehouden. En zoiets kan natuurlijk – in een ander perspectief geplaatst – weer gebeuren…
We worden met deze casus trouwens op onze wenken bediend. De jonge (zeer spinvriendelijke, hebben we kunnen lezen) mevrouw die deze partij leidt heeft zich al de vrijheid aangemeten de dieren te laten voor wat ze zijn om vervolgens vrolijk en onbezorgd mee te discussiëren over de wenselijkheid onze troepenmacht in Irak te handhaven (gisteravond op de tv). En een coalitie met links ziet ze ook wel zitten. Het maakt haar daarbij niet uit zich te voegen in het kamp van islamvriendelijke halalslachters, terwijl ze strategisch gezien op dit punt prima zou passen in de partij van Geert Wilders. Ik vraag me af of ze slim genoeg is dat te beseffen. Daarin is ze trouwens wel weer solidair met de dieren, want zoveel is nu al duidelijk: ze heeft zich het gedrag en denkniveau van een baviaan aangemeten. En dat siert haar.